1- حضرت امام صادق (علیه السّلام) می فرمودند: به شما سفارش می کنم پرهیزگار باشید و با ارتکاب گناه، مردم را بر خود مسلّط نکنید و خویشتن را دچار ذلّت و خواری ننمایید.
منبع : وسائل جلد 3 ص202
2- حضرت علی بن ابی طالب(علیه السّلام) به حضرت حسین (علیه السّلام)در ضمن وصایای خود فرموده اند: کسیکه نسبت به مردم تکبّر نماید ذلیل و خوار خواهد شد.
منبع : تحف العقول ، ص88
3- و نیز فرموده اند :چه بسا عزیزانی که اخلاق ناپسند ، آنها را به ذلّت و خواری انداخته و چه بسا مردم پست و کوچکی که صفات پسندیده ، آنان را عزیز و محبوب ساخته است.
منبع : سفینه ، خلق ص411
4- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: بنده شهوت، اسیری است که هرگز آزادی نخواهد داشت.
منبع : غرر الحکم ،ص499و765
5- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: کسیکه مغلوب شهوت خویشتن است ذلّت و خواریش بیش از برده ی زر خرید است.
منبع : غرر الحکم ،ص499و765
ذلت طمع و حرص
6- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: ذلت و پستی و بدبختی ، در خوی ناپسند حرص و آز نهفته است .
منبع : غررالحکم ، ص96
7- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: در نظر افراد آگاه و درّاک، خوی ناپسند حرص، مایه ی پستی و ذلّت است.
منبع : فهرست غرر ،ص61
8- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: آنکس که بیماری حرص بر جانش مستولی گردد، به خواری و ذلّت بزرگ دچار خواهد شد.
منبع : غررالحکم ،ص 629
9- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: حرص فراوان و طمع شدید یک انسان را می توان، دلیل بدی او گرفت و به آن استشهاد کرد.
منبع : فهرست غرر، ص63
10- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: کسیکه صفحه ی خاطر را از پستی طمع پاک نکند خویشتن را ذلیل و پست کرده و در قیامت به خواری و اهانت بیشتری گرفتار است.
منبع : غررالحکم ، ص690
11- حضرت امام علی (علیه السّلام) در عبارتی کوتاه و حکیمانه تنافی چند خواهش نفسانی را با یکدیگر بیان فرموده اند: چه عجیب و حیرت آور است کار بشر، اگر در موردی امیدوار شود طمع خوارش خواهد کرد ،اگر طمع او را به جنبش درآورد، حرص هلاکش می کند، اگر دچار ناامیدی شود غم و غصّه او را می کشد، اگر به خوشبختی و سعادت رسد نگاهداری آن را فراموش می کند، اگر دچار خوف و هراس شود از ترس حیرت زده می گردد ، اگر در گشایش امنیّت قرار گیرد غافل می شود، اگر نعمت بر او تجدید شود دچار گردن کشی و بلند پروازی می گردد ، اگر دچار مصیبتی شد تأثّر و حزن او را رسوا می کند، اگر ثروتی بدست آورد دچار طغیان مالی می گردد، اگر فقر گریبان گیرش شد غرق اندوه می شود، اگر گرفتار تعب گرسنگی شد از ناتوانی زمین گیر می گردد، و اگر در خوردن زیاده روی کند از فشار شکم ناراحت می شود، پس کندرویها در زندگی بشر مضر است و تندرویها نیز مایه ی ویرانی و فساد، هر خیری را شرّی و هر نوشی را نیشی است.
منبع : آداب النفس جلد 2 ص 111- ارشاد مفید ص142
12- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: حرص شدید به لذائذ و مشتهیات نفسانی ، آدمی را گمراه می کند و از راه سعادت و رستگاری منحرف می سازد و سرانجام باعث هلاکت و نابودی او می شود.
منبع : غررالحکم ،ص781
13- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: بردباری در فقر تؤام با عزّت ، بهتر از ثروت آمیخته به خواری و ذلّت است.
منبع : غررالحکم ،ص89
14- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: گرسنگی بهتر از ذلّت سرافکندگی و زبونی است.
منبع : فهرست غرر، ص125
15- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: گدائی طوق ذلّتی است که عزّت را از عزیزان و شرافت خانوادگی را از شریفان سلب می کند.
منبع : غررالحکم ،ص96
16- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: مردم از ترس خواری به سوی ذلت و خواری می شتابند و با این کار، پستی و حقارت خویش را افزایش می دهند.
منبع : غررالحکم ، ص104
17- رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: بر هیچ مسلمانی جایز نیست که خود را ذلیل و خوار نماید.
منبع : تاریخ یعقوبی ،ص67
18- حضرت امام صادق (علیه السّلام) می فرمودند: آدمی از ذلت و حقارت کوچکی اظهار ناراحتی و اندوه می کند و همین جزع و بی قراری ، او را به ذلت بزرگتری گرفتار می نماید.
منبع : تحف العقول ص366
19- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: یک ساعت ذلّت با عزّت تمام دوران زندگی برابری نمی کند.
منبع : غررالحکم ، ص434
20- حضرت امام سجاد (علیه السّلام) فرموده اند: دوست ندارم که با ذلت نفس به ارزنده ترین سرمایه ها و ثروتها دست یابم.
منبع : مستدرک 2، ص364
21- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: خداوند تمام کارهای هر مسلمانی را به خود او واگذار نموده اند مگر ذلیل کردن خود، یعنی مؤمن حق ندارد موجبات خواری و ذلّت خود را فراهم آورد.
منبع : کافی جلد 5 ص63
22- حضرت امام حسن عسکری (علیه السّلام) فرموده اند: چقدر قبیح است که در باطن مسلمان ، میل و رغبت به چیزی باشد که سبب ذلّت و خواری او شود.
منبع : تحف العقول ص489
24- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: مرگ ، بر زندگی آمیخته به پستی و خواری ترجیح دارد.
منبع : نهج البلاغه ، کلمه ی 390
25- حضرت امام محمدباقر (علیه السّلام) فرموده اند: بد آدمی است آنکس که در خویشتن مِیلی را بپرورد که در راه رسیدن به آن دچار ذلت و خواری شود.
منبع : محجة البیضاء جلد 4 ص108
گفتار و رفتار ذلت آمیز
26- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: روزی رسول اکرم بر جمعی از اصحاب خود وارد شد . آنان با گشاده روئی و حسن احترام، حضرت را سید ومولای خود خواندند. پیغمبر اکرم سخت خشمگین شد ، فرمود اینطور سخن نگویید و مرا سید و مولا نخوانید بلکه بگویید پیغمبر ما و فرستاده ی خدای ما ، سخن به راستی و حقیقت بگویید و در گفتار خود زیاده روی و غلو نکنید که گرفتار ضلالت و گمراهی خواهید شد.
منبع : جعفر پات ص184
27- روزی حضرت امام علی (علیه السّلام) بر مرکب سوار شد، جمعی پیاده به پشت سرش به راه افتادند، حضرت به آنها فرمود : مگر نمی دانید پیاده روی مردم در رکاب سوار باعث فساد اخلاق سوار و ذلت و خواری پیادگان است، برگردید و به راه خود بروید.
منبع : تحف العقول ص209
28- حضرت امام علی (علیه السّلام) در راه مسافرت شام با سربازان خود به شهر انبار آمد. در خارج شهر، مردم به رسم و آیین دوره ی ساسانیان کنار جاده زیر آفتاب به انتظار ایستاده بودند، موقعیکه رئیس مملکت به صف مستقبلین رسید، کدخدایان و تجار و بزرگان شهر یکباره به سوی آن حضرت هجوم بردند و در رکابش پیاده شروع کردند به دویدن. حضرت امام علی (علیه السّلام) از مشاهده ی این حرکت وهن آور و ذلّت بار، که منافی با آزادگی و شرافت اسلامی بود،سخت ناراحت شد و پرسید این چه کاری بود که کردید؟ گفتند: این رسم و روش ما است که به منظوربزرگداشت امرا و فرمانروایان خود انجام می دهیم. حضرت امام علی (علیه السّلام) آن روش تحقیر آمیز را به شدت نکوهش کرد و فرمود امرا و زمامدارانتان از این کار بهره ای نمی برند ولی شما با این عمل موهن، خویشتن را در دنیا به رنج و مشقت می اندازید و خود را حقیر و خوار می سازید. به علاوه در آخرت نیز عذاب و مشقت خواهید داشت و برای تن دادن به پستی و ذلت کیفر خواهید شد. سپس فرمود: چه زیان آور است مشقتی که آدمی از پی آن عذاب و کیفر بیند و چه پر منفعت است آسودگی و آرامشی که با آن ایمنی از عذاب الهی باشد.
منبع : نهج البلاغه ،کلمه ی 36
29- موقعیکه رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) سواره حرکت می کرد اجازه نمی داد کسی با او پیاده راه برود مگر آنکه او را به ترک خود سوار کند و اگر پیاده از سوار شدن خودداری می نمود به وی می فرمودند شما بیشتر بروید و در مکان مورد نظر یکدیگر را ملاقات خواهیم کرد.
منبع : بحار ،ص153
30- ابی بصیر به حضرت امام صادق (علیه السّلام) عرض کرد: مردی کم بضاعت با افراد متمکن و ثروتمند رفیق سفر می شود. آنان با ثروت بسیاری که دارند آزادانه مصارف مسافرت را می پردازند ولی او قادر نیست مانند آنها خارج کند. امام فرمودند: دوست ندارم که خود را ذلیل و پست نماید ، البته با کسانی رفیق راه شود که در ثروت همانند وی هستند.
منبع : مکارم اخلاق ، ص131
31- حضرت امام محمدباقر (علیه السّلام) فرموده اند: با اقران و امثال خود مصاحبت کن و با کسانیکه مساعدت و کمک آنان بی نیازت میسازد رفاقت مکن چه این کار مایه ی ذلت و خواری است.
منبع : مکارم الاخلاق ،ص131
32- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: شایسته نیست مؤمن ، خویش را ذلیل و خوار نماید. راوی سؤال می کند چگونه خود را ذلیل می کند؟ حضرت در جواب فرمود در امری مداخله می نماید که شایسته ی آن نیست و سرانجام باید از آن عذر بخواهد.
منبع : کافی جلد 5 ص64
33- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: سزاوار نیست مرد با ایمان موجبات خواری و ذلت را فراهم نماید. عرض شد چگونه آدمی باعث خواری خود می شود؟ فرمود به کاری دست می زند که قدرت و طاقت انجام آن را ندارد.
منبع : سفینه (طمع) ص 93
پستی و فرومایگی
34- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: آنکس که خویشتن را پست و فرومایه بداند به خیر و نیکی او امیدوار نباش.
منبع: غررالحکم ص 712
35- حضرت امام هادی (علیه السّلام) فرموده اند: کسی که خود را کوچک و موهون بداند و در خود احساس حقارت کند خویشتن را از شر او در امان ندان.
منبع: بحار جلد 17 ص 214
36- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: زبان مردم فرومایه و بی شخصیت بر آنان حکومت می کند، هرچه می خواهند می گویند و از گفته های ناروای خود، به علت حقارت نفس، احساس شرمساری نمی کنند.
منبع: نهج البلاغه فیض ص 1079
37- رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: وقتی گناهکاران، سرور مردم شوند و فرومایگان پست، رؤسا مردم باشند و در جامعه به بدکاران احترام شود، باید در آنجا منتظر بلا و بدبختی بود.
منبع: بحار جلد 17 ص 41
38- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: موقعی که فرومایگان در بین مردم سروری و بزرگی بدست آورند آروزی خوشبختی و سعادت آن جامعه از میان می رود و درهای ترقی و تعالی به روی مردم، بسته می شود.
منبع: غررالحکم ص 412-427
39- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: کارهای بزرگ را به مردم پست و فرومایه سپردن باعث زوال دولتها است.
منبع: غررالحکم ص 412-427
40- حضرت امام صادق (علیه السّلام) روش برتری طلبان خشن و خودخواه را و همچنین رفتار مهرطلبان زبون و پست را مطرود شناخته و ضمن سخنان خود به عبدالله بن جندب فرموده اند: نه بداخلاق و تندخو باش که مردم به ملاقاتت بی رغبت باشند و از تو دوری گزینند و نه پست و فرومایه باش که آشنایانت تو را با دیده ی تحقیر بنگرند و آنانکه تو را می شناسند خوارت بدارند.
منبع: تحف العقول، ص 304
41- روزی حضرت علی (علیه السّلام) بر مرکب سوار شد و کسانی پیاده در رکابش به راه افتادند. حضرت عنان کشید و فرمودند: مگر نمی دانید پیاده روی افراد در رکاب سوار، باعث فساد اخلاق راکب و مایه ی ذالت و خواری پیادگان است. برگردید و پیاده با من نیایید.
منبع: تحف العقول،ص209