1- حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: کسی که در هر صبحگاه به امور مسلمین همّت نگمارد و در اندیشه ی کارهای آنان نباشد از آنها نیست وکسی که بشنود مردی فریاد می زند:«ای مسلمان ها بدادم برسید» و جواب او را ندهد مسلمان نیست.
منبع : اصول کافی٬ ج٢/ص١۶۴٬ حدیث۵.
2- حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: کسی که صبح کند و بفکر گره گشایی دیگر مسلمین نباشد، مسلمان حقیقی نیست.
منبع : اصول کافی
3- حضرت امام رضا (علیه السّلام) می فرمایند: مسلمان واقعی کسی است که مسلمانان از زبان و دست او در امان باشند.
منبع: مسند،ج1،ص260
4- حضرت موسی بن جعفر روایت کرده اند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: مسلمان نیست آنکس که به عهد و پیمان وفادار نباشد.
منبع : بحار جلد 16ص144
5- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم)فرموده اند: بر هیچ مسلمانی جایز نیست که خود را ذلیل و خوار نماید.
منبع : تاریخ یعقوبی ،ص67
6- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: خواستن رزق مباح و گذران کردن از درآمد حلال وظیفه ی واجب هر مرد و زن مسلمان است.
منبع : بحار 23،ص6
7- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم)می فرمودند : مسلمانی که از یک گناه اعراض کند اجر هفتاد حج مقبول در پیشگاه خداوند دارد.
منبع : مستدرک الوسائل جلد2 ص302
تناسب نعمت ها با استعدادهای گوناگون
8- حضرت امام علی (علیه السّلام) می فرمایند: پس از ستایش پروردگار، بدانید که تقدیرهای الهی چون قطرات باران از آسمان به سوی انسان ها فرود می آید، و بهره ی هر کسی، کم یا زیاد به او می رسد پس اگر یکی از شما برای برادر خود، برتری در مال و همسر و نیروی بدنی مشاهده کند، مبادا فریب خورد و حسادت کند؛ زیرا مسلمان (تا زمانی که دست به عمل پستی نزده که از آشکار شدنش شرمنده باشد و مورد سرزنش مردم پست قرار گیرد.) به مسابقه دهنده ای (1) می ماند که دوست دارد در همان آغاز مسابقه پیروز گردد تا سودی به دست آورد و ضرری متوجه او نگردد. هم چنین مسلمانی که از خیانت پاک است انتظار دارد یکی از دو خوبی نصیب او گردد: یا دعوت حق را لبیک گفته عمر او پایان پذیرد (( که آنچه در نزد خداست برای او بهتر است))؛ و یا خداوند روزی فراوان به او دهد و صاحب همسر و فرزند و ثروت گردد، و هم چنان دین و شخصیت خود را نگاه دارد. همانا ثروت و فرزندان، محصول دنیا و فانی شدنی و عمل صالح زراعت آخرت است، گر چه گاهی خداوند، هر دوی آن را به ملت هایی خواهد بخشید. از خدا در آنچه اعلام خطر کرده است بر حذر باشید! از خدا آن گونه بترسید که نیازی به عذر خواهی نداشته باشید! عمل نیک انجام دهید بدون آن که به ریا و خودنمایی مبتلا شوید؛ زیرا هرکس، کاری برای غیر خدا انجام دهد، خدا او را به همان غیر واگذارد. از خدا، درجات شهیدان، و زندگی سعادتمندان، و هم نشینی با پیامبران را درخواست می کنیم.
(1): فالج یاسر: در دوران جاهلیت شتری را می کشتند و برای تقسیم گوشت آن به مسابقه تیراندازی متوسّل می شدند؛ ده تیر بود که هفت عدد آن علامتی مخصوص داشت و سه تای آن بدون نشان بود هرکس که تیر او به هدف می خورد سهم بیشتری از گوشت شتر داشت. از این رو هر کسی دوست داشت که همان آغازین تیری را که رها می کند به هدف زده برنده مسابقه باشد.
منبع: نهج البلاغه،خطبه 23
9- حضرت امام حسین (علیه السّلام) فرمودند: کسی که برادر مسلمان خود را که بر او وارد شده است احترام نماید خدا را احترام کرده است.
منبع: وسادل،ج4،ص97
10- رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: کسی که برادر مسلمان خود را با کلمات مودت آمیز خویش احترام نماید و غم او را بزداید، تا این سجیه در او باقی است پیوسته در سایه ی رحمت خداوند است.
منبع: بحار،ج16،ص84
11- رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: هیچ یک از مسلمین را تحقیر نکنید و کوچک نشمارید زیرا مسلمانی که در نظر شما کوچک است نزد خداوند بزرگ است.
منبع: مجموعه ورام،ج1،ص31
13- رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: بر هیچ مسلمانی جایز نیست که خود را ذلیل و خوار نماید.
منبع : تاریخ یعقوبی ،ص67
14- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: خداوند تمام کارهای هر مسلمانی را به خود او واگذار نموده اند مگر ذلیل کردن خود، یعنی مؤمن حق ندارد موجبات خواری و ذلّت خود را فراهم آورد.
منبع : کافی جلد 5 ص63
15- حضرت امام حسن عسکری (علیه السّلام) فرموده اند: چقدر قبیح است که در باطن مسلمان ، میل و رغبت به چیزی باشد که سبب ذلّت و خواری او شود.
منبع : تحف العقول ص489
16- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: مردی به خانه ی رسول اکرم آمد و درخواست ملاقات داشت. موقعیکه حضرت خواستند از حجره خارج شوند و به ملاقات آن مرد بروند به جای آیینه ، جلوی ظرف بزرگ آبی که در داخل اطاق بود ایستاند و سر و صورت خود را مرتّب کرند، عایشه از مشاهده ی اینکار به عجب آمد، در مراجعت عرض کرد یا رسول الله چرا در موقع رفتن در برابر ظرف ایستادید و موی و روی خود را منظّم کردید، فرموند: عایشه، خداوند دوست دارد که وقتی مسلمانی برای دیدار برادرش می رود خود را بسازد و خویشتن را برای ملاقات او بیاراید.
منبع : مکارم الاخلاق ،ص51
17- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: هیچ یک از مسلمانان را کوچک و ناچیز نشمارید که خردسالان مسلمین هم در پیشگاه الهی بزرگند.
منبع : مجموعه ی ورّام جلد1 ص 31
18- با هم و کمک کردن به هم در مهرورزی و همراهی با نیازمندان و در مهرورزی به همدیگر تا بوده باشید چنانچه خدا عزوجل فرموده است: (( مهربانند به خویشتن یا مهربانان در میان خودشان)) (فتح آیه 29) با همدیگر مهربان باشید و غمناک شوید برای آنچه از کار مسلمانان در دسترس ندارید، بر همان روشی که انصار در دوران رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) داشتند.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 519
19- معلی بن خنیس، گوید: به حضرت امام صادق (علیه السّلام) گفتم: حق مسلمان بر مسلمان چیست؟ فرمود: برای او هفت حق واجب است که هر کدام در مقام خود واجب است بر او، اگر یکی از آنها را ضایع و بی اجرا گذارد از ولایت و اطاعت خدا بیرون است و برای خداوند هیچ بهره ای از بندگی در او نیست، به او گفتم: قربانت، آنها چیستند؟ فرمودند: ای معلی، به راستی که من بر تو مهربانم، و می ترسم که آنها را ضایع کنی و نگهداری نکنی و بدانی و بکار نبندی، گوید: به او گفتم: لاحول ولا قوة الا بالله، فرمودند: آسان تر آنها این حق است که : 1- دوست داری برای او آنچه را برای خود دوست داری و بد داری برای او آنچه را برای خود بد داری. 2- از خشم او کناره کنی و خشنودی او را پیروی کنی و فرمان او را ببری. 3- او را کمک کنی با خودت و داراییت و زبانت و دست و پایت. 4- چشم او و رهنمای او و آینه ی او باشی. 5- سیر نباشی و او گرسنه باشد، سیراب نباشی و او تشنه بماند، نپوشی و او لخت بگردد. 6- اگر تو را خدمتکاری است و برادرت را خدمتکاری نیست، خدمتکار خود را بفرستی تا جامه ی او را بشوید و خوراک او را بسازد و بستر او را پهن کند. 7- به سوگند او وفاداری کنی، دعوت او را بپذیری، بیمار شد به دیدارش روی و در جنازه ی او حاضر شوی و هرگاه بدانی او را حاجتی است به انجام آن برایش پیش دستی کنی و او را نداری تا از تو خواهش آن کند ولی بشتاب و در انجام آن بکوش و هرگاه چنین کردی دوستی خود را به دوستی او پیوستی و دوستی او را به دوستی خداوند پیوستی( این است معنی روابط دوستانه ی متبادله)
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 501
20- عبدالاعلی بن اعین گوید: (برخی) از اصحاب ما نوشتند و چیزهایی از حضرت امام صادق (علیه السّلام) پرسیدند و به من فرمان دادند که از آن حضرت حق مسلمان را بر برادرش بپرسم، پرسیدم و به من پاسخی نداد، چون آمدم که با او وداع کنم، به ایشان گفتم: پرسیدم و جواب ندادید؟ فرمودند: من می ترسم شما کافر شوید، به راستی از سخت ترین چیزها که خدا بر خلقش واجب کرده سه تا است: 1- عدالت ورزی مرد از طرف خودش تا اینکه نپسندد برای برادرش از طرف خودش جز آنچه بپسندد برای خودش از طرف او.2- همراهی برادر با مال و دارایی.3- ذکر خدا در هر حال که نه لفظ سبحان الله والحمد لله است ولی در نزد آنچه خدا حرام کرده یاد خدا کند و آن را وانهد.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 503
21- ابراهیم بن عمر یمانی گوید حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: حق مسلمان بر مسلمان این است که خود سیر نباشد و برادرش گرسنه باشد، و خود سیراب نباشد و برادرش تشنه باشد، و خود پوشیده نباشد و برادرش لخت باشد، وه چه بزرگ است حق مسلمان بر برادر مسلمان خودش و فرمودند: دوست بدار برای برادر مسلمانت آنچه را برای خود دوست می داری و هرگاه نیازمند شدی از او بخواه و اگراز تو خواستار شد به او بده، از هیچ کار خوبی درباره ی او دلتنگ و خسته مشو، و از هیچ کار خوبی برای تو دل تنگ و خسته نشود (هیچ خیری را از او فرو مگذار و پس مینداز و خیری را برایت فرو نگذارد و پس نیندازد) پشت او باش که او پشت تو است، چون غایب شود در پشت سر او نگهداری کن، و چون حاضر باشد از او دیدن کن، او را گرامی دار و ارجمند شمار زیرا او از تو است و تو از اویی و چون از تو گله ای دارد از او جدا مشو تا گذشت او را خواستار شوی، و اگر او به خیری رسد خدا را سپاس گزار و اگر گرفتار شود، زیر بازویش را بگیر و اگر برای او دامی نهادند و سخن چینی کردند، به او کمک کن و اگر مردی به برادرش بگوید اف بر تو، دوستی معنوی میان آنها بریده شود و وقتی به او بگوید: تو دشمن منی، یکی از آنها کافر باشد و اگر او را متهم سازد و به اوافترا بندد، ایمان در دلش آب شود چنانچه نمک در آب، و گفت: به من رسیده است که فرمود: به راستی مومن است که نورش برای اهل آسمانها می درخشد چنانچه ستاره های آسمان برای اهل زمین می درخشد و فرمود: به راستی مومن دوست خدا است که خدایش کمک کند و برای او بسازد و مومن برای خدا جز حق و درست نگوید و از جز او نترسد.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 505
22- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: حق مسلمان به برادر مسلمانش این است که: هرگاه به او برخورد سلامش کند، و هر وقت بیمار شد او را عیادت کند، و وقتی غایب شد برای او خیرخواهی کند، و چون عطسه زد به او دعای وارد را (یرحمک الله) بگوید، و چون از او دعوت کرد او را اجابت کند، و وقتی مرد از او تشییع کند.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 507
23- أبی المغرا گوید، حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: مسلمان برادر مسلمان است، به او ستم نکند و او را واننهد و به او خیانت نورزد و بر مسلمانان سزا است که بکوشند در هم پیوستگی و کمک بر یکدیگر در مهرورزی و همراهی با نیازمندان و مهرورزی بر همدیگر تا بوده باشید چنانچه خدای عزوجل فرموده است: ((مهربانند به یکدیگر)) (سوره فتح آیه 29) در خوشی های هم شریک شوید و مهرورز باشید و غم خوار باشید نسبت به آنچه کار آنان در دسترس شما نیست، بر همان روشی که گروه انصار در دوران رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) داشتند.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 517
24- رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: مسلمان باید چون سفری خواهد، برادران خود را آگاه سازد و بر برادران او است که چون برگردد به دیدن او آیند.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 517
25- رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: جبرئیل برای ما بازگفت که خدا عزوجل فرشته ای را به زمین فرستاد و آن فرشته آمد و آغاز رفتن نمود تا گذرش بر دری افتاد که مردی بر آن ایستاده و از صاحب خانه اجازه ی ورود می خواست، آن فرشته به وی گفت: چه نیازی به صاحب این خانه داری در پاسخ گفت: برادر دینی من است و در راه خدا تبارک و تعالی از او دیدن کنم، آن فرشته به وی گفت: تو تنها برای همین آمدی؟ در پاسخ گفت: جز برای این کار نیامدم، به او گفت: من پیک خدایم به سوی تو و او به تو سلام می رساند و می فرماید: بهشت برای تو واجب است، آن فرشته گفت: خدا عزوجل می فرماید: هر مسلمانی از مسلمانی دیدن کند، او را دیدن نکرده پس مرا دیدن کرده و ثواب او بر من بهشت است.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 523
26- حضرت امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: به راستی که چون بنده ی مسلمانی از خانه اش بیرون آید و از برادرش برای خدا نه برای چیز دیگری دیدن کند و رضای خدا جوید، شوق آنچه را داشته باشد که نزد خدا است، خدا عزوجل به او هفتاد هزار فرشته بگمارد که از دنبالش او را جار کشند تا برگردد به خانه اش که خوش باشی و خوش باشد برایت بهشت.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 527
27- ابی الجارود گوید: شنیدم حضرت امام باقر (علیه السّلام) می فرمودند: به راستی دوست داشتنی ترین کارها به درگاه خدا عزوجل شاد کردن مومن است یا سیر کردن مسلمانی یا پرداختن بدهکاری او.
منبع: اصول کافی جلد 4،ص 563
28- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: هر که مسلمانی را شاد کند، خدا عزوجل او را شاد کند.
منبع: اصول کافی جلد 4،ص 573
29- ابی عبیده حذاء گوید، حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: هرکه در انجام حاجت برادر مسلمانش راه رود، خدا به وسیله ی هفتاد و پنج هزار فرشته بر او سایه افکند و گامی بر ندارد جز اینکه خدا برایش حسنه ای نویسد و گناهی بدان از وی بریزد و درجه ای بدان برایش بالا برد و چون از حاجت او فارغ شود، خدا عزوجل برای او مزد کسی که حج و عمره کرده بنویسد.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص 585
30- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: اگر من در انجام حاجت برادر مسلمانم راه بروم دوست داشتنی تر است برایم از اینکه هزار بنده آزاد کنم و در راه خدا هزار اسب با زین و لگام زیر پای مجاهدان بنهم.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص 587
31- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: هر که در انجام حاجت برادر مسلمانش بکوشد و رضای خدا جوید، خدا عزوجل برای او هزار حسنه بنویسد که در ضمن آن خویشان و همسایگان و برادران و آشنایان و هرکه در دنیا به او خوبی کرده آمرزیده شوند و چون روز رستاخیز شود به او گفته شود که به دوزخ برو و هرکه را دیدی که در دنیا به تو خوبی کرده به اجازه ی خدا عزوجل او را بیرون آور جز اینکه ناصبی و دشمن اهل بیت باشد.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص 589
32- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: هر که مومن را اطعام کند تا سیرش سازد، هیچ کس اندازه ی مزدی که در آخرت دارد نداند، نه فرشته ی مقرب و نه پیغمبر مرسل جز خدا پروردگار جهانیان، سپس فرمودند: از موجبات آمرزش ، اطعام مسلمان گرسنه است سپس قول خدا عزوجل را خواند: (( یا اطعام به روز قحطی(14) به یتیمی خویشاوند(15)، یا مستمندی خاک نشین(16).)(بلد،آیه ی 14 تا 16)
منبع: اصول کافی جلد 4، ص 599
33- عبدالله وصّافی گوید، امام باقر(علیه السّلام) فرمودند: اگر من یک مرد مسلمان را اطعام کنم، بهتر است برایم از اینکه یک افق از مردم را اطعام کنم، من گفتم: افق چه اندازه است؟ فرمودند: ده هزار.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص601
34- سدیر صیرفی، گوید، حضرت امام صادق (علیه السّلام) به من فرمودند: چرا هر روز یک بنده آزاد نکنی؟ گفتم: دارایی من بدان نرسد، فرمودند: هر روز یک مسلمانی را اطعام کن، گفتم: دارا باشد یا ندار؟ گوید، فرمودند: دارا هم بسا باشد که طعامی خواهد.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص 603
35- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: یک خوراکی که برادر مسلمانم نزد من بخورد، دوست داشتنی تر است نزد من از آزاد کردن یک بنده.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص603
36- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: اگر پنج درهم برگیرم و در این بازار شما درآیم و خوراکی بخرم و چندتن از مسلمانان را گردش فراهم کنم، بهتر است نزد من از اینکه یک بنده آزاد کنم.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص605
37- از امام باقر (علیه السّلام) پرسیده شد، با آزاد کردن بنده چه چیز برابر است؟ فرمودند: طعام یک مرد مسلمان.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص605
38- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: هرکه به یکی از فقرا مسلمانان که لخت است جامه ای بپوشاند یا چیزی برای معیشت و قوت او به وی کمک دهد، خدا عزوجل به او هفتاد هزار فرشته بگمارد تا برای هر گناهی که کرده تا صور بدمد آمرزش خواهد.
منبع: اصول کافی، ج4، ص609
39- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: هرکه مقدم برادر مسلمان خود را که به او وارد شود گرامی دارد و از او احترام کند، همانا خدا عزوجل را گرامی داشته.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص613
40- پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: هرکه برادر مسلمان خود را با سخنی، مهرورزی کند و گرامی دارد و گره گرفتاری او را بگشاید، پیوسته در سایه ی خدا است و با رحمت او مدد شود تا در این کار باشد.
منبع: اصول کافی جلد 4، ص613
41- حضرت موسی بن جعفر (علیه السّلام) روایت کرده است که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: مسلمان نیست آن کس که به عهد و پیمان وفادار نباشد.
منبع : بحار جلد 16 ص144
42- رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: هیچ یک از مسلمانان را کوچک و ناچیز نشمارید که خردسالان مسلمین هم در پیشگاه الهی بزرگند.
منبع: مجموعه ی ورام، ج1، ص 31
43- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: من در شگفتم از مرد مسلمان، خدا عزوجل چیزی برای او مقدر نکند جز این که خیر او است و اگر با مقراض او را ببرند و تیکه تیکه کنند خیر او است و اگر مشارق و مغارب را هم مالک شود، خیر او است.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 197
44- رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: مسلمانی که درختی غرس یا زراعتی سبز نماید مردم و طیور و پرندگان از آن بخورند اجر صدقه دارد.
منبع: مستدرک،ج2،ص501
45- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: مسلمانی که از یک گناه اعراض کند اجر هفتاد حج مقبول در پیشگاه خداوند دارد.
منبع: مستدرک الوسائل، ج2،ص302